मकर संक्रांत आणि गंगा सागर...जाणून घ्या महत्व

मकर संक्रांतीच्या पवित्र सणात तीर्थयात्रा आणि गंगासागरात स्नानाला विशेष महत्त्व आहे. हिंदू धर्मात गंगासागराचे मोक्षाचे निवासस्थान म्हणूनही वर्णन केले आहे. मकर संक्रांतीच्या निमित्ताने लाखो भाविक येथे पोहोचतात आणि मोक्षाची कामना करत सागर संगमात पवित्र स्नान करतात. मकर संक्रांतीच्या दिवशी गंगा-यमुनेच्या तीरावर जत्रा भरतात. मकर संक्रांतीच्या दिवशी देशातील प्रसिद्ध गंगा सागर मेळा देखील आयोजित केला जातो. येथे मोठ्या संख्येने भाविक पोहोचतात आणि स्नान, जप, तपश्चर्या, दान, तर्पण इत्यादी करतात. गंगासागराला महातीर्थाचा दर्जा आहे.

 

मकर संक्रांतीच्या निमित्ताने लाखो भाविक गंगासागरात पोहोचतात. धार्मिक मान्यतेनुसार मकर संक्रांतीच्या दिवशी गंगासागरात स्नान केल्याने सर्व पापांचा नाश होऊन पुण्य प्राप्त होते. याशिवाय प्रत्येक मकर संक्रांतीला येथे स्नान केल्याने मोक्षप्राप्ती होते. गंगासागरात स्नान केल्यानंतर सूर्यदेवाला अर्घ्य अर्पण केले जाते आणि भाविक समुद्राला नारळ आणि पूजेशी संबंधित वस्तू अर्पण करतात. असे मानले जाते की मकर संक्रांतीच्या दिवशी स्नान केल्याने सर्व मनोकामना पूर्ण होतात आणि सुख-समृद्धी मिळते. गंगा सागर मेळा हुगळी नदीच्या काठावर भरतो, त्याच ठिकाणी गंगा बंगालच्या उपसागराला मिळते. गंगा आणि सागर जिथे भेटतात त्या जागेला गंगा सागर म्हणतात.

 

मकर संक्रांतीच्या दिवशी गंगासागरात स्नान करण्याचे पौराणिक महत्त्व आहे. पौराणिक कथेनुसार, माता गंगा जेव्हा भगवान शंकराच्या केसातून बाहेर पडून पृथ्वीवर पोहोचली होती, तेव्हा ती भगीरथाच्या मागे कपिल मुनींच्या आश्रमात गेली आणि महासागरात विलीन झाली, तो दिवस संक्रांतीचा दिवस होता.Ganga Sagar गंगा मातेच्या पवित्र जलाने सागर राजाच्या साठ हजार शापित पुत्रांचे रक्षण झाले. या घटनेच्या स्मरणार्थ तीर्थ गंगा सागर हे नाव प्रसिद्ध झाले. दरवर्षी मकर संक्रांतीच्या निमित्ताने गंगासागरात जत्रा भरते. असे मानले जाते की या शुभ दिवशी स्नान केल्यास १०० अश्वमेध यज्ञ करण्याएवढे पुण्य प्राप्त होते.

 

भारतातील सर्व तीर्थक्षेत्रांपैकी गंगासागर हे एक महान तीर्थक्षेत्र मानले जाते. 'सारे तीरथ पुन्हा पुन्हा, गंगासागर एकदा' या म्हणीमागील श्रद्धा ही आहे की, जप, तपश्चर्या, तीर्थयात्रा, धार्मिक कार्ये इत्यादी केल्याने जे पुण्य फळ मिळते ते केवळ गंगासागराची यात्रा करूनच मिळते. हे धुणे आणि आंघोळ केल्याने प्राप्त होते. पूर्वी गंगासागरात जाणे सर्वांना शक्य नव्हते कारण आजच्याइतक्या सुविधा तेथे नव्हत्या. त्यामुळे गंगासागरपर्यंत फार कमी लोक पोहोचू शकले. म्हणूनच असे म्हटले जाते की सर्व यात्रेकरू एकदाच गंगा सागराला भेट देतात. पूर्वी फक्त जलमार्गानेच पोहोचता येत होते पण आता आधुनिक वाहतुकीमुळे इथपर्यंत पोहोचणे खूप सोपे झाले आहे. गंगासागर येथे होणारी जत्रा 8 जानेवारीपासून सुरू होऊन 16 जानेवारीपर्यंत चालते.

 

कथेनुसार कपिल मुनी गंगासागरजवळ आश्रम बांधून तपश्चर्या करत असत. कपिल मुनींनाही भगवान विष्णूचे अंश मानले जाते. कपिल मुनींच्या काळात सागर राजाने अश्वमेध यज्ञ केला आणि इंद्रदेवाने घोडा चोरून कपिल मुनींच्या आश्रमात बांधला. अश्वमेध यज्ञाचा घोडा चोरीला गेल्यावर राजाने आपल्या 60 हजार पुत्रांना शोधण्यासाठी पाठवले. शोध घेत ते सर्वजण कपिल मुनींच्या आश्रमात पोहोचले आणि त्यांनी ऋषींवर चोरीचा आरोप केला.Ganga Sagar त्यामुळे संतप्त झालेल्या कपिलमुनींनी सागर राजाच्या सर्व 60 हजार पुत्रांना जाळून राख केले. सागर राजाने ऋषींना आपल्या मुलांसाठी क्षमा मागितली. कपिल मुनी म्हणाले की आता सर्व पुत्रांच्या उद्धाराचा एकच मार्ग उरला आहे, तुम्ही गंगा स्वर्गातून पृथ्वीवर आणा. राजा सागरचा नातू राजकुमार अंशुमन याने शपथ घेतली की गंगा माता पृथ्वीवर येईपर्यंत या वंशातील कोणताही राजा शांत बसणार नाही. राजकुमार अंशुमन राजा झाला आणि त्यानंतर राजा भगीरथ झाला. माता गंगा राजा भगीरथाच्या तपश्चर्येने प्रसन्न होऊन मकरसंक्रांतीच्या दिवशी पृथ्वीवर आली आणि कपिल मुनींच्या आश्रमात पोहोचली.